Zapalenie dziąseł to niestety powszechny problem, którego przyczyną zazwyczaj jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej i gromadzenie kamienia nazębnego. Podstawowe objawy to zaczerwienienie dziąseł, krwawienie, nieprzyjemny zapach i dyskomfort. Może prowadzić nawet do przedwczesnej utraty zębów, dlatego nie wolno go lekceważyć.
Czym jest zapalenie dziąseł?
Zapalenie dziąseł to stan zapalny dziąseł najczęściej przebiegający z infekcją bakteryjną. Jego przyczyną zazwyczaj jest niewłaściwa higiena jamy ustnej, co zwiększa ryzyko współwystępowania z próchnicą. Dla zachowania zdrowia jamy ustnej kluczowe jest bowiem nie tylko szczotkowanie jako takie, ale i jego odpowiednia technika, wymiatająca resztki pokarmu i płytkę nazębną, w tym z przestrzeni międzyzębowych. Zapalenie dziąseł może wystąpić dlatego nawet u pacjentów myjących zęby regularnie i w odpowiednim czasie, jednak niestosujących nici dentystycznej lub irygatora.
Należy przy tym mieć na uwadze, że zapalenie dziąseł może wynikać z innych problemów — spotyka się między innymi agresywną postać wirusową, może też być skutkiem urazów (w tym podczas szczotkowania zębów!). Jest częstą bolączką kobiet w ciąży i z zaburzeniami hormonalnymi. Może dotykać alergików.
Zapalenie dziąseł może prowadzić do powikłań. Niepowstrzymane w porę może zaatakować głębsze tkanki, w tym kość. To jedna z najczęstszych przyczyn utraty zębów.
Jakie są główne przyczyny zapalenia dziąseł?
Najczęstszą przyczyną zapalenia dziąseł jest obecność kamienia nazębnego. Twardy kamień nazębny gromadzi się zarówno na zębach, jak i pod dziąsłem, stale podrażniając tkankę. Płytka nazębna jest idealną pożywką dla bakterii. Tak rozwija się stan zapalny dziąseł, który narasta z czasem. Są jednak czynniki ryzyka oraz choroby, które sprzyjają schorzeniu:
- ciąża i karmienie piersią,
- nieustabilizowana cukrzyca,
- zaburzenia hormonalne,
- palenie papierosów,
- przyjmowanie niektórych leków (m.in. przeciwpadaczkowych),
- stres,
- białaczka,
- zaburzenia odżywiania,
- refluks,
- urazy mechaniczne,
- źle dobrany aparat ortodontyczny lub wypełnienia,
- spożywanie alkoholu i zażywanie narkotyków.
Występują także infekcje wirusowe dziąseł, charakteryzujące się ostrym przebiegiem.
Jakie objawy wskazują na zapalenie dziąseł?
- zaczerwienienie dziąseł,
- obniżenie linii dziąseł,
- dyskomfort w jamie ustnej,
- krwawienie dziąseł podczas szczotkowania zębów,
- nieświeży oddech,
- wrażliwość dziąseł na bodźce,
- nieprzyjemny posmak w jamie ustnej,
- obrzęk dziąseł.
Jak diagnozuje się zapalenie dziąseł?
Ze względu na to, jak przebiega zapalenie dziąseł, objawy są bardzo wyraźne. Stomatolog ocenia stan zapalny dziąseł podczas wizyty i przeprowadza wywiad. Może zlecić wykonanie zdjęć rentgenowskich w celu oceny stanu przyzębia. Dodatkowo z pomocą sondy dentystycznej ocenia się głębokość kieszonki dziąsłowej, czyli przestrzeni między zębami a dziąsłem.
Jak leczy się zapalenie dziąseł?
Już wywiad lekarski i oględziny pozwalają ocenić, z czego wynikają objawy zapalenia dziąseł u danego pacjenta i jakie jest podłoże choroby. Od tego zależy wdrożone leczenie, przy czym higienizacja zębów jest jego podstawą.
Higienizacja zębów
By skutecznie leczyć zapalenie dziąseł, należy przede wszystkim usunąć złogi kamienia nazębnego i płytki nazębnej. Skaling i piaskowanie należy wykonywać przynajmniej raz w roku, natomiast pacjenci w grupie ryzyka, zwłaszcza palacze, powinni korzystać z tej możliwości częściej. Skaling polega na mechanicznym usunięciu złogów z pomocą skalera. Złogi występują zarówno na powierzchni zębów, jak i pod dziąsłami. Trzeba je usunąć także z przestrzeni międzyzębowych. Zwykle spuchnięte dziąsła już krótko po usunięciu nagromadzonego kamienia nazębnego tracą purpurową barwę i jaśnieją. Piaskowanie pozwala usunąć osady i przebarwienia.
Cały zabieg trwa od pół godziny do dwóch godzin. Po procedurze warto wykonać fluoryzację — stomatolog lub higienista dobierze jej metodę. Jeśli pacjent obawia się bólu, można zastosować znieczulenie miejscowe lub krem.
Jeśli zmiany są poważne, a u pacjenta doszło do uformowania głębokiej kieszonki zębowej, wykonuje się kiretaż metodą otwartą lub zamkniętą. Te zabiegi przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym ze względu na większe dolegliwości bólowe.
Leczenie farmakologiczne
By leczyć zapalenie dziąseł, zazwyczaj nie stosuje się leków. Jeśli jednak doszło do recesji dziąseł i mamy do czynienia z zaawansowaną infekcją, można zastosować leczenie farmakologiczne — antybiotyki lub leki przeciwzapalne. Stosowanie leków łączy się z higienizacją. Należy przy tym pamiętać, że jeśli stan zapalny rozwinął się przez choroby ogólnoustrojowe, ich wyleczenie lub załagodzenie może być niezbędne do osiągnięcia trwałej poprawy. Lekarz może zalecić stosowanie środków zwiększających odporność.
Chirurgiczne leczenie zapalenia dziąseł — przeszczep dziąsła
Recesja dziąseł jest w zasadzie sanem nieodwracalnym. Przy niewielkim obniżeniu linii dziąseł zdarza się, że w pewnym stopniu się ono odbudowuje, ale jeśli zmiany są głębokie, nie ma możliwości regeneracji. Jeśli zapalenie dziąseł zostanie wyleczone, a odsłonięte szyjki zębowe sprawiają pacjentowi dyskomfort i utrudniają utrzymanie higieny jamy ustnej, możliwe jest leczenie chirurgiczne. W tej sytuacji wykonuje się przeszczep dziąsła z innego obszaru. Im mniejsza jest recesja, tym większe szanse na przyjęcie przeszczepu.
Czy istnieją domowe sposoby na zapalenie dziąseł?
Zapalenie dziąseł wymaga od pacjenta podjęcia leczenia. Po higienizacji i ewentualnym leczeniu ogólnym kluczowa jest poprawa higieny jamy ustnej: regularne szczotkowanie zębów (przynajmniej dwa razy dziennie), niezbyt agresywne, ruchem okólnym i wymiatającym, do tego nitkowanie przestrzeni międzyzębowych i optymalnie stosowanie płynu do płukania jamy ustnej. Pewną skuteczność mają żele do stosowania na dziąsła zawierające olejki eteryczne oraz płyny ziołowe do płukania ust. Podrażnione dziąsła mogą boleć — w aptece można kupić żele łagodzące. Należy jednak pamiętać, że kluczowe jest usunięcie kamienia i płytki nazębnej.
Etapy rozwoju zapalenia dziąseł
Wiemy już, jak wygląda zapalenie dziąseł. Objawy wymienione wyżej skłaniają do szybkiej wizyty u stomatologa. Jak jednak przebiega ta choroba?
- Stan zapalny dziąseł to pierwsza faza. Może przebiegać długo bezobjawowo. Z czasem pojawia się zaczerwienienie, obrzęk, mogą wystąpić niewielkie ilości krwi podczas mycia zębów. Objawy występują już po kilku tygodniach od nagromadzenia się płytki nazębnej. Zapalenie dziąsła może dotyczyć konkretnego obszaru, w którym pacjent niedostatecznie usuwa resztki pokarmowe. Zdarza się, że trudno dostrzec zaczerwienienie, jeśli nie dotyczy zębów przednich. Można wtedy przeoczyć pierwsze objawy.
- Z czasem kamień nazębny występuje wokół zęba, a także pod dziąsłem, które robi się purpurowe i puchnie. Może postępować recesja. Przewlekły stan zapalny powoduje stopniowe obniżanie linii dziąseł. Odsłanianie szyjek zębowych zwiększa podatność na bodźce, np. zimne produkty. Rozwija się zapalenie dziąseł. Jeśli na tym etapie zostanie wdrożone leczenie, zazwyczaj higienizacja, szczotkowanie zębów i ogólna poprawa higieny jamy ustnej pozwalają osiągnąć dobre efekty po kilku tygodniach.
- Nieleczone zapalenie dziąseł przekształca się w przewlekłe zapalenie dziąseł. Stan zapalny jest coraz poważniejszy i atakuje głębsze struktury. Może rozwinąć się paradontoza. Zachodzi ryzyko utraty zębów. Dopóki jednak mówimy jedynie o zapaleniu dziąseł i nie doszło do infekcji przyzębia, można wyleczyć ten stan w kilka tygodni do kilku miesięcy.
Należy przy tym zachować spokój. Obsesyjne, agresywne „szorowanie” zębów także nie przyniesie poprawy ich stanu, a raczej doprowadzi do podrażnienia dziąseł. Także stres nie pomaga w leczeniu. Choć zapalenie dziąseł może spowodować zapalenie przyzębia i może wywołać utratę zębów, w praktyce proces ten trwa dość długo i nawet przy głębokiej infekcji można sprawnie pozbyć się stanu zapalnego dziąseł.
Zapalenie dziąseł w ciąży
Ciążowe zapalenie dziąseł dotyka około 35% ciężarnych. Prowadzi do przerostu dziąseł i może spowodować wystąpienie łagodnego guza — nadziąślaka. W przypadku jego powstania z reguły można zastosować leczenie zachowawcze i obserwować, czy się nie powiększa — często ustępuje samoistnie po urodzeniu dziecka. Mimo to ból dziąseł, ich zaczerwienienie i rozrost należy leczyć na bieżąco. W drugim trymestrze przeprowadza się skaling i piaskowanie. Oprócz tego pacjentki w ciąży powinny przestrzegać zasad higieny jamy ustnej.
Jakie są konsekwencje nieleczonego zapalenia dziąseł?
W zaawansowanych przypadkach zapalenia dziąseł może ono zaatakować głębsze tkanki, w tym kość. Dochodzi do rozwoju zapalenia przyzębia, które jest nieodwracalne i bardzo groźne. W tej sytuacji wymagane jest inne leczenie, w tym założenie szyny na zęby rozchwiane.
Jak zapobiegać zapaleniu dziąseł?
Prawidłowa higiena jamy ustnej najlepiej zapobiega rozwinięciu stanu zapalnego dziąseł. Regularne wizyty kontrolne i higienizacja nie zastąpią codziennej praktyki. Profesjonalne czyszczenie zębów musi iść w parze z myciem przynajmniej dwa razy dziennie odpowiednią techniką. Stomatolog lub higienista pokaże, jak robić to prawidłowo ruchem okólnym i wymiatającym. Pamiętajmy o stosowaniu nici dentystycznej. Zaleca się stosowanie bezalkoholowych płynów do płukania jamy ustnej o działaniu antybakteryjnym. Stomatolog wskaże odpowiednie pasty do zębów, które skutecznie usuwają płytkę nazębną, a przy tym będą wspierać regenerację dziąseł.
Najczęściej zadawane pytania
Jakie są różnice między zapaleniem dziąseł a paradontozą?
Zapalenie dziąseł atakuje wyłącznie dziąsła. Jeśli pacjent wdroży leczenie, a jego higiena jamy ustnej ulegnie poprawie, chorobę można wyleczyć. Jeśli nie, może rozwinąć się paradontoza, która atakuje inne tkanki w jamie ustnej, w tym kość.
Czy zapalenie dziąseł może prowadzić do utraty zębów?
Tak, nieleczone zapalenie dziąseł sprawia, że z czasem rozwijają się choroby przyzębia, których skutkiem jest przedwczesna utrata zębów.
Czy palenie papierosów zwiększa ryzyko zapalenia dziąseł?
Tak, palenie tytoniu zwiększa ryzyko zapalenia dziąseł, dodatkowo utrudnia ich gojenie.
Jak stres wpływa na zdrowie dziąseł?
Wysoki poziom stresu powoduje zaburzenia w gospodarce kortyzolu. W efekcie zaburzony zostaje szereg procesów w organizmie, co sprzyja rozwojowi chorób jamy ustnej.
Czy zapalenie dziąseł jest dziedziczne?
Nie, w przypadku zapalenia dziąseł nie ma ryzyka dziedziczenia choroby. Dziedziczne mogą być jednak predyspozycje (np. zwiększone ryzyko zaburzeń hormonalnych).
Jakie są objawy zapalenia dziąseł u dzieci?
U dzieci występują te same objawy. Zapalenie dziąseł powoduje ich wrażliwość, bolesność, tkliwość, zaczerwienienie, krwawienie podczas mycia zębów, nieprzyjemny zapach z ust i gnilny posmak. Niewłaściwa higiena jamy ustnej, jaką często obserwuje się u dzieci, powoduje stan zapalny dziąseł już u najmłodszych pacjentów.