Tyłozgryz to wada zgryzu, dość często spotykana, która istotnie wpływa na funkcjonalność jamy ustnej, powoduje nierównomierne zużycie zębów, jak również zaburza estetykę uśmiechu pacjenta. Ujawnia się w momencie wyrzynania się stałych zębów. Wynika zarówno z predyspozycji wrodzonych, jak i nieprawidłowych nawyków. Dowiedz się, na czym polega ten defekt i jak wygląda leczenie tyłozgryzu.
Czym jest tyłozgryz?
Tyłozgryz, wraz z tyłożuchwiem, to wada zgryzu polegająca na cofnięciu dolnego łuku zębowego względem górnego. Wyróżniamy tyłozgryz częściowy, tyłozgryz rzekomy i tyłozgryz całkowity. Dodatkowo może w jego przebiegu dochodzić do wychylenia zębów siecznych.
Kluczowe jest cofnięcie łuku dolnego względem górnego. Częstym symptomem jest to, że zęby dolne i górne się nie stykają. W zależności od nasilenia wady może być mniej lub bardziej widoczna deformacja twarzy — cofnięcie brody. Dla pacjentów często jest to poważny problem, odbierający pewność siebie.
Wadę można zdiagnozować już u najmłodszych pacjentów. Dysfunkcja ujawnia się w momencie wyrzynania się zębów stałych. W przypadku dzieci częste są problemy z artykulacją tych głosek, do których wymowy niezbędny jest prawidłowy zgryz. U dorosłych może powodować migreny, nierównomierną erozję powierzchni zębów, większą skłonność do próchnicy i bóle stawów skroniowo-żuchwowych.
Wczesne zdiagnozowanie choroby umożliwia jej wyleczenie. Najlepsze efekty można uzyskać po stwierdzeniu tyłozgryzu w dzieciństwie, gdy zastosuje się aparaty przeznaczone do leczenia tej choroby, wspierające prawidłowy rozwój kości. U dorosłych leczenie jest trudniejsze ze względu na zakończony wzrost kości. Nadal jednak jest możliwe.
Przyczyny tyłozgryzu
- parafunkcje — ssanie kciuka, spanie z otwartymi ustami, błędne położenie języka, przygryzanie dolnej wargi, obgryzanie paznokci,
- krzywica,
- niedobór witaminy D w okresie najintensywniejszego wzrostu dziecka,
- niedobór kwasu foliowego w okresie życia płodowego,
- nieodpowiednia pozycja podczas snu lub karmienia w okresie niemowlęcym,
- patologiczna lordoza szyjna,
- przedwczesna utrata mlecznych siekaczy,
- nieprawidłowe leczenie aparatem ortodontycznym w dzieciństwie,
- predyspozycje genetyczne.
Objawy tyłozgryzu
- pierwsze trzonowce ułożone w odwrotnej triadzie,
- brak kontaktu zębów siecznych dolnych i górnych,
- w rysach twarzy widoczne wysunięcie wargi górnej, cofnięta broda, pogłębiona bruzda nosowo-wargowa, wywinięcie dolnej wargi,
- problemy z gryzieniem i mówieniem.
W jaki sposób diagnozuje się tyłozgryz?
Diagnostyka tyłozgryzu to zadanie ortodonty. Już na pierwszy rzut oka może stwierdzić, czy górne zęby są nieprawidłowo wysunięte przed dolne zęby. Określa się sposób ułożenia trzonowców i kąty pomiędzy poszczególnymi zębami. Niezbędne jest ustalenie rodzaju wady i stopnia jej zaawansowania. Można zastosować badanie manualne, zdjęcia rentgenowskie, analizę cefalometryczną i skany wewnątrzustne.
Tyłozgryz – leczenie
Wady zgryzu można stwierdzać zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Tak jest też w tym wypadku. W leczeniu tyłozgryzu stosuje się różne metody dostosowane do wieku pacjenta. To leczenie ortodontyczne i opcjonalnie chirurgiczne. W wielu przypadkach niezbędne jest dodatkowo usunięcie wybranych zębów.
U dzieci najlepsze efekty leczenia uzyskuje się poprzez leczenie aparatem ortodontycznym czynnościowym lub założenie wyciągu. U najmłodszych pacjentów stosuje się także ćwiczenia. Wcześnie wdrożone leczenie tyłozgryzu wspiera prawidłowy rozwój łuków zębowych i umożliwia uniknięcie ekstrakcji. Z tego powodu warto wcześnie rozpoznać tyłozgryz — dzięki stosowaniu aparatów w młodym wieku możliwe jest całkowite wyleczenie.
U młodzieży stosuje się aparat ortodontyczny stały. U dorosłych także można sięgnąć po takie rozwiązanie. Alternatywą są aparaty ortodontyczne nakładkowe. Aparaty ruchome w tej formie pozwalają na zupełnie komfortowe codzienne funkcjonowanie bez negatywnych skutków takich jak utrudniona mowa czy uciążliwa pielęgnacja. U dorosłych celem jest poprawa warunków zgryzowych, często wsparta ekstrakcjami. Takie leczenie może przynosić satysfakcjonujące rezultaty.
W praktyce, jeśli tyłozgryz jest poważny, a przerwa między górnymi a dolnymi zębami utrudnia żucie, gryzienie i mówienie, jedynym skutecznym rozwiązaniem może być operacja. Zabiegu nie wykonuje się w okresie wzrostu. Procedura jest złożona i wymaga współpracy ortodonty z chirurgiem szczękowym.
Leczenie może być uzupełniane ćwiczeniami.
Rodzaje tyłozgryzu
Wyróżniamy następujące rodzaje tyłozgryzu:
- tyłozgryz rzekomy oznacza cofnięcie całego dolnego łuku zębowego,
- w tyłozgryzie rzekomym występuje cofnięcie jedynie dolnych zębów przednich,
- tyłozgryz rzekomy oznacza zwiększony doprzedni wzrost szczęki względem kości mózgoczaszki.
Do ustalenia rodzaju tyłozgryzu służą zdjęcia rentgenowskie i analiza cefalometryczna.
Tyłozgryz u dzieci
Na powstawanie tyłozgryzu wpływają czynniki wrodzone i genetyczne, ale istotną rolę odgrywają parafunkcje. U dzieci często są to nieświadome nawyki — gryzienie długopisu, przygryzanie wargi, spanie z otwartymi ustami, nieprawidłowe ułożenie języka. Problem może wynikać również ze zbyt długiego ssania smoczka czy błędnego trzymania dziecka podczas karmienia. Ponadto może być skutkiem przedwczesnej utraty zębów mlecznych, co także jest ważną informacją dla rodziców małych dzieci z próchnicą.
Ze względu na to, że tyłozgryz wiąże się z rozwojem kości, jego leczenie powinno być rozpoczęte jak najwcześniej. Wadę można stwierdzić od momentu pojawienia się zębów stałych — nie można zdiagnozować tyłozgryzu na podstawie zębów mlecznych, których jest mniej i nie są reprezentatywne przez mniejsze stłoczenie.
Stosuje się aparaty czynnościowe i aktywatory, które stymulują doprzedni wzrost żuchwy i poprawiają proporcje między łukami. Po takim leczeniu można zastosować też aparat ortodontyczny. Dziecko powinno wykonywać ćwiczenia.
Należy mieć na uwadze, że zaniedbanie tego problemu skutkuje istotnymi konsekwencjami w przyszłości — dorośli z tyłozgryzem są bardziej narażeni na próchnicę i przedwczesne zużycie zębów, a nietypowy wygląd twarzy może skutkować brakiem pewności siebie. Co jednak kluczowe, w dorosłości leczenie może wymagać dość uciążliwej dla pacjenta operacji z zakresu chirurgii szczękowej.
