Suchość jamy ustnej może być sygnałem niedostatecznego nawodnienia organizmu — to prosta informacja, że należy jak najszybciej sięgnąć po wodę. Może jednak utrzymywać się przewlekle, w tym na skutek chorób ogólnoustrojowych i stosowania niektórych leków. Konsekwencje zmniejszonego wydzielania śliny są poważne — gdy jej brakuje, wzrasta ryzyko rozwoju próchnicy i stanów zapalnych dziąseł, co może prowadzić do utraty zębów.
Co to jest suchość w ustach (kserostomia)?
Każdemu z nas zdarzają się sytuacje, w których nam towarzyszy suchość w ustach, której profesjonalną nazwą jest kserostomia. Najczęściej wynika z niedostatecznego nawodnienia organizmu. Uczucie suchości jest subiektywne. Pojawia się zwłaszcza podczas długotrwałego mówienia i wysiłku fizycznego, wiążąc się niekiedy ze stresem. Może wystąpić po biegunkach. W tej sytuacji wystarczy uzupełnienie płynów (także elektrolitów), by zwalczyć suchość jamy ustnej. Zdarza się jednak, że kserostomia to przewlekła, nieprzyjemna dolegliwość, a jej przyczyny są zróżnicowane — może być to niehigieniczny tryb życia (palenie papierosów, zażywanie narkotyków), ale też stosowanie niektórych leków; suchość w jamie ustnej może też wynikać z chorób jamy ustnej i chorób ogólnoustrojowych.
Warto wiedzieć, że diagnostyka pozwala określić rodzaj suchości jamy ustnej. Kserostomia rzekoma występuje, gdy odnotowuje się uczucie suchości, ale gruczoły ślinowe pracują prawidłowo. Często występuje u pacjentów cierpiących na nerwicę oraz doświadczających silnego stresu (zwłaszcza w związku z wystąpieniami publicznymi). O kserostomii prawdziwej mówimy, gdy doszło do wad, chorób lub uszkodzenia gruczołów ślinowych.
Jaka jest rola śliny w organizmie?
Ślina odgrywa istotną rolę dla prawidłowego odżywiania oraz zdrowia jamy ustnej. Wykazuje działanie antybakteryjne. Neutralizuje tym samym działanie bakterii, dzięki czemu przynajmniej częściowo zapobiega rozwojowi próchnicy. Neutralizuje także kwasy zawarte w pożywieniu i niweluje kwaśne pH po spożyciu posiłków. Pozwala na wstępne trawienie węglowodanów oraz umożliwia tworzenie kęsów pokarmowych.
Jakie są główne przyczyny suchości w ustach?
Suchość w ustach może wynikać z obniżonej produkcji śliny bądź trybu życia i innych czynników. Poniżej przedstawiamy częste przyczyny tej dolegliwości:
- przyjmowanie używek, palenie papierosów, zażywanie narkotyków,
- nieprawidłowa dieta — nadmiar soli, kwaśnych potraw, ostrych przypraw,
- niedobory witamin i żelaza,
- zaburzenia psychiczne,
- odwodnienie organizmu — spożywanie zbyt małej ilości płynów (częste u pacjentów w podeszłym wieku), skutek wymiotów, biegunek, intensywnego wysiłku fizycznego,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- toczeń rumieniowaty,
- zmiany hormonalne w trakcie ciąży,
- niedoczynność tarczycy,
- przewlekły stres,
- stosowanie niektórych leków.
Zadaniem lekarza jest ustalenie przyczyny kserostomii. Być może problemem nie jest żadna choroba, a dyskomfort związany z tym nieprzyjemnym uczuciem wynika ze stresu czy nawet przebywania w pomieszczeniu z niską wilgotnością powietrza. Często problemem jest też oddychanie przez usta u pacjentów z alergiami i przewlekłym nieżytem nosa.
Jakie objawy wskazują na suchość w ustach?
Podstawowym objawem kserostomii jest po prostu suchość w ustach. Wiąże się ona jednak także z innymi symptomami, którymi są:
- pieczenie języka,
- pękanie warg i ich spierzchnięcie,
- suchość gardła,
- chrypka,
- uczucie lepkości w jamie ustnej,
- zaburzenia połykania,
- trudności w mówieniu — konieczność sięgania po napój w trakcie dłuższej wypowiedzi,
- metaliczny posmak w ustach,
- wysychanie błon śluzowych policzków,
- problemy z przeżuwaniem pokarmu,
- nieprzyjemny zapach z jamy ustnej,
- biała, sucha błona śluzowa jamy ustnej.
Objawy suchości w ustach warto zweryfikować u stomatologa. Jeśli pacjent cierpi na choroby przewlekłe, wskazana jest także konsultacja z lekarzem prowadzącym.
Suchość w ustach – leczenie
U pacjentów z chorobami przewlekłymi przyczyna suchości w ustach może leżeć właśnie w tych zaburzeniach. W tej sytuacji zmniejszenie wydzielania śliny może być trudne do rozwiązania, a leczenie przyczynowe jest niemożliwe — pacjent musi najpierw doprowadzić do remisji chorobę bazową.
Podobnie w przypadku zażywania leków — zdarza się, że nie ma możliwości ich zmiany na łagodniejszy preparat, który nie wywołuje tego skutku ubocznego.
W tej sytuacji należy zatroszczyć się o dodatkowe nawilżenie jamy ustnej. Stosuje się specjalne płyny do płukania jamy ustnej, pasty do zębów, aerozole.
Na rynku jest dostępna sztuczna ślina. Substytuty śliny występują najczęściej w formie żeli. Preparatów jest wiele i pacjent po konsultacji z lekarzem może wybrać odpowiedni dla siebie. Niektóre środki o właściwościach nawilżających będą też skutecznie łagodzić problemy takie jak stany zapalne dziąseł.
W jaki sposób zapobiegać suchości w ustach?
Jeśli podejrzewasz, że może u Ciebie wystąpić suchość w jamie ustnej, warto poznać podstawowe sposoby jej zapobiegania. Sprawdź, co należy robić.
- Myj zęby przynajmniej dwa razy dziennie, używając nici dentystycznej lub irygatora. Warto stosować płyny do płukania jamy ustnej, jednak unikając tych z alkoholem. Wybieraj pasty i płyny z fluorem i składnikami nawilżającymi.
- Pamiętaj o spożywaniu właściwej ilości wody w ciągu dnia, dostosowanej do wagi i wysiłku fizycznego. Popijaj wodę przez cały dzień, małymi łykami. Dobrze jest mieć stale na wierzchu (przy biurku, na stole) większą butelkę wody z miarką, by kontrolować, czy pijemy wystarczająco.
- Unikaj oddychania przez usta. Jeśli masz z tym problem, stosuj nawilżacz powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywasz, a zwłaszcza w sypialni.
- Stymuluj wydzielanie śliny poprzez żucie gum bez cukru (z ksylitolem).
Pamiętaj, że ślina odgrywa istotną rolę dla higieny jamy ustnej. Zaniedbanie tego objawu może prowadzić do przykrych konsekwencji zdrowotnych. Jeśli zauważysz u siebie trwałe objawy kserostomii, nieustępujące po stosowaniu powyższych rad i domowych sposobów, skonsultuj się z lekarzem.
Jakie są skutki nieleczonej suchości w ustach?
U pacjentów z kserostomią dochodzi do poważnych skutków w obrębie jamy ustnej. Obserwuje się zwiększone odkładanie płytki nazębnej, która może wywołać zarówno zmiany próchnicze, jak i odkładać w formie kamienia, prowokując stany zapalne dziąseł. Rozwój próchnicy, zapalenie dziąseł, w konsekwencji także zapalenie przyzębia — to poważne schorzenia, powodujące nawet utratę zębów. W leczeniu suchości jamy ustnej kluczowe jest zniwelowanie ryzyka tych chorób.
Czy suchość w ustach może być objawem innych chorób?
Tak, uczucie suchości w jamie ustnej może być objawem chorób — zaburzeń hormonalnych, reumatoidalnych i innych. Może też wynikać ze stosowania leków na choroby przewlekłe.
Suchość w ustach – domowe sposoby
Jeśli dotyka Cię suchość w jamie ustnej, pamiętaj przede wszystkim o nawadnianiu. W wielu przypadkach problemem jest odwodnienie — to oznacza suchość także błon śluzowych, gdyż ślinianki nie otrzymują dostatecznej ilości wody. Zaleca się spożywanie ok. 1,5-2,5 litra wody dziennie. Wskazane jest unikanie napojów z wysoką zawartością kofeiny. Możesz pić napoje izotoniczne i elektrolity, przy czym zawarte w nich kwasy mogą przyczyniać się do osłabiania szkliwa.
- Pomocne może być żucie gumy bez cukru. To ważne zwłaszcza po posiłku. Zwiększenie wydzielania śliny nie tylko zażegna nieprzyjemne uczucie suchości, ale też ułatwi zneutralizowanie kwasów zawartych w pokarmie. Dotyczy to także napojów izotonicznych, elektrolitów i innych napojów z wysoką zawartością kwasów — żucie gumy jest tu wysoce wskazane.
- Także ssanie cukierków o smaku miętowym, cytrynowym lub cynamonowym pozwoli zwiększyć wydzielanie śliny.
- Można stosować płukanki z naparu z siemienia lnianego.
- U pacjentów z nieżytem nosa lub alergią często mamy do czynienia nie ze zmniejszonym wydzielaniem śliny, a z jej niedostatkiem wobec oddychania przez usta. W tej sytuacji ważne jest udrożnienie nosa.
- Popękane wargi warto smarować balsamem. W aptekach dostępne są środki o wysokiej skuteczności przy jednocześnie niskiej cenie.
- Zaleca się stosowanie nawilżacza powietrza zwłaszcza w pomieszczeniu, w którym śpimy.
Te domowe sposoby pomagają zwłaszcza osobom, u których uczucie suchości w jamie ustnej jest subiektywne lub wynika z trybu życia. Może też wesprzeć pacjentów z kserostomią prawdziwą.
Suchość w ustach u osób starszych
Uczucie suchości w jamie ustnej często występuje u osób starszych, które odczuwają znacznie zmniejszone pragnienie. Łatwiej dochodzi u nich do odwodnienia, wobec czego ślinianki pracują słabiej. Dodatkowo pacjenci w podeszłym wieku częściej stosują leki, które mogą wywołać tę dolegliwość. Z tego powodu warto zadbać o prawidłowe nawodnienie, na przykład poprzez alarmy w telefonie.
Suchość w jamie ustnej w nocy
Uczucie suchości w nocy jest stanem naturalnym, jednak najczęściej wynika z niedostatecznego nawilżenia powietrza oraz spania z otwartymi ustami. Jeśli pacjent śpi z otwartymi ustami, prawdopodobnie przyczyną jest nieżyt nosa. Taki objaw może sugerować również schorzenia zatok, a w połączeniu z chrapaniem powinien być sygnałem, że warto skonsultować się z laryngologiem. Warto też jednak zastosować nawilżacz powietrza i pamiętać o częstej zmianie pościeli.
Suchość w jamie ustnej w ciąży
Kobiety w ciąży powinny szczególnie zadbać o higienę jamy ustnej — w tym okresie może dochodzić do niedoborów witamin i minerałów, łatwiej rozwija się próchnica, może wystąpić ciążowe zapalenie dziąseł. Przyszłe mamy mogą cierpieć z powodu cukrzycy ciążowej, która sygnalizuje się między innymi uczuciem suchości, ale nawet wahania hormonalne i zwiększone, a niezaspokojone zapotrzebowanie na płyny skutkują tą dolegliwością. Jeśli nie ustępuje mimo nawodnienia i stosowania powyższych porad, wskazana jest konsultacja z lekarzem prowadzącym ciążę.
Jakie leki mogą powodować suchość w ustach?
Szereg leków powoduje wrażenie suchości w ustach i w istocie zmniejsza wydzielanie śliny. To między innymi: leki moczopędne, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwalergiczne, leki stosowane w leczeniu chorób nowotworowych.
Czy picie większej ilości wody pomaga w suchości w ustach?
Tak, picie większej ilości wody pomaga w zwalczaniu suchości w jamie ustnej.
Czy stres i napięcie emocjonalne wpływają na suchość w ustach?
Tak, stres i napięcie emocjonalne często są przyczyną uczucia suchości jamy ustnej. Zdarza się, że stres wpływa na produkcję śliny — w stresie łatwiej nam o odwodnienie. Suchość może być też subiektywnym uczuciem — to kserostomia rzekoma. Takiego objawy nie należy lekceważyć. Subiektywne uczucia wywołane stresem także warto zwalczać, by odzyskać pełen komfort, zwłaszcza podczas codziennych obowiązków. Stosuj domowe sposoby wspomniane wyżej, a jeśli to nie wystarczy, zaopatrz się w sztuczną ślinę. Suchość może towarzyszyć zaburzeniom psychicznym i nastroju, dlatego u osób narażonych na stres wskazana może być konsultacja z psychiatrą.
