Nadwrażliwość zębów to stan zwiększonej reakcji na ciepło i zimno, utrudniający pacjentowi spożywanie posiłków. Problem ten dotyczy również dotyku, np. podczas mycia zębów. Kluczowym czynnikiem rozwoju nadmiernej wrażliwości zębów jest erozja szkliwa.
Czym jest nadwrażliwość zębów?
Nadwrażliwość zębów polega na zwiększonej reakcji podczas kontaktu z czynnikiem zewnętrznym. Może to być temperatura pokarmów i napojów. Innym objawem jest ból w czasie szczotkowania zębów lub reakcja bólowa na kwaśne pokarmy.
By stwierdzić ten stan, ustala się, czy nie wynika z innych chorób. Przyczyną jednak najczęściej jest osłabienie szkliwa i odsłonięcie zębiny. Zębina jest odpowiedzialna za przewodzenie bodźców. Jeśli zwiększa się wrażliwość na bodźce zewnętrzne, prawdopodobnie mamy do czynienia z wystąpieniem erozji szkliwa. Zachodzi najczęściej na skutek spożywania kwaśnych pokarmów i napojów (gazowanych, soków owocowych, kwaśnych owoców). Utrata szkliwa nie cofa się samodzielnie. Szkliwo nie może się samo odbudować. Możliwe jest pewne wzmocnienie szkliwa poprzez stosowanie wybranych past do mycia zębów wrażliwych. Inną przyczyną może być uszkodzenie cementu w części korzeniowej.
Źródła podają różną częstość występowania tej przypadłości. Uśredniona statystyka to 10-20% populacji, choć niektóre dane wskazują znacznie wyższe wyniki — nawet 57% populacji. Szczyt zachorowań przypada na okres między 30 a 39 rokiem życia. Najczęściej występuje na kłach i pierwszych zębach przedtrzonowych.
Jakie są główne objawy nadwrażliwości zębów?
Wrażliwe zęby to dolegliwość często spotykana i uciążliwa dla pacjenta. Poniżej wymieniamy jej objawy:
- umiarkowany, a nawet silny ból podczas spożywania gorących i zimnych pokarmów — wrażliwość na bodźce termiczne,
- w skrajnych sytuacjach ból podczas oddychania zimnym powietrzem,
- wrażliwość podczas spożywania kwaśnych i słodkich pokarmów,
- dyskomfort podczas mycia zębów lub dotykania ich narzędziem czy sztućcami.
Nadwrażliwość zębiny narasta z czasem, gdyż nadal zachodzi ryzyko uszkodzenia szkliwa już osłabionego. Wrażliwe zęby są wskazaniem do konsultacji ze stomatologiem. Stan ten można skutecznie leczyć.
Przyczyny nadwrażliwości zębów
Nadwrażliwe zęby to najczęściej skutek nieodpowiedniej diety, skutkującej utratą szkliwa. Nie ma możliwości pokrycia ubytków nową warstwą szkliwa, nie ma ono również zdolności regeneracji, ale współczesna stomatologia oferuje zróżnicowane zabiegi ograniczające stan wrażliwości zębów. Inne przyczyny znajdziesz poniżej.
- częste spożywanie napojów gazowanych, kwaśnych owoców (jabłka, porzeczki, cytrusy), refluks żołądkowo-przełykowy, wymioty w ciąży — kwasowa erozja szkliwa
- stosowanie twardych szczoteczek do mycia zębów, wiążące się ze starciem zębów, dokładniej prowadzące do utraty szkliwa,
- odsłonięcie szyjek zębowych — zapalenie dziąseł na skutek nagromadzenia kamienia nazębnego,
- przejściowa nadwrażliwość zębów po zabiegach stomatologicznych — wybielanie, opracowanie zęba pod koronę, kiretaże i inne.
Nadwrażliwość zębów podczas ekspozycji na bodźce termiczne lub w trakcie szczotkowania zębów może być leczona zgodnie z tym, jakie są jej przyczyny. Warto zauważyć, że jeśli stan wystąpił po zabiegu, zazwyczaj przemija samoistnie w ciągu 2-4 tygodni od leczenia.
Jakie są czynniki ryzyka rozwoju nadwrażliwości zębów?
Poniżej wymieniamy najważniejsze czynniki rozwoju dolegliwości:
- niewłaściwa dieta,
- niestosowanie zasad higieny jamy ustnej — np. zbyt twarda szczoteczka do zębów, agresywne mycie,
- predyspozycje genetyczne,
- niedorozwój szkliwa.
Czynnikiem ryzyka może być także nadmierne ścieranie powierzchni zębów w wyniku wad zgryzu, nieodpowiednio dopasowanych wypełnień i uzupełnień protetycznych oraz bruksizmu.
Jakie są profesjonalne sposoby leczenia nadwrażliwości zębów?
Kluczowe jest rozróżnienie, z czego wynika nadwrażliwość zębów. Diagnostykę opiszemy nieco później. Lekarz musi jednak ustalić, czy ból zęba wynika z odsłonięcia zębiny, czy jednak przyczyną jest np. próchnica, zapalenie miazgi, pęknięcie zęba czy zapalenie dziąseł. W tych chorobach także wzrasta wrażliwość zęba na bodźce, np. podczas spożywania zimnych napojów czy słodkich pokarmów.
Profesjonalne znoszenie nadwrażliwości zębów
Pierwszym sposobem jest remineralizacja. Lekarz może zastosować odpowiedni preparat w gabinecie dentystycznym, który spowoduje regenerację szkliwa.
Można zastosować laserowe zamykanie kanalików zębinowych. Otwarte kanaliki zębinowe są narażone na bezpośrednie bodźce, a ich przewodzenie skutkuje bólem. Trwałe zamknięcie kanalików zębinowych przynosi natychmiastową poprawę.
Wypełnianie materiałem kompozytowym
Jeśli ubytki szkliwa są rozległe, lekarz może je pokryć materiałem kompozytowym. Pokryte szkliwo w znacznie mniejszym stopniu eksponuje zębinę na bodźce, dzięki czemu bolesność zostaje zniesiona.
Rozwiązania ostatniego rzutu
Jeśli odsłonięcie zębiny znacznie obniża komfort życia pacjenta i utrudnia codzienne działania, a nadwrażliwość zębów nie ustępuje mimo leczenia, ostateczne rozwiązania są najbardziej radykalne. Możliwe jest leczenie kanałowe, polegające na uśmierceniu zęba i wypełnienie go żywicą, dzięki czemu przestaje reagować na czynniki zewnętrzne, wobec czego ustępuje ból i nadwrażliwość. Takie leczenie jest nieodwracalne i rzadko stosowane. Alternatywą jest ekstrakcja zęba. Dotyczy to jednak najtrudniejszych przypadków.
Domowe sposoby na nadwrażliwość zębów
Pacjent może wdrożyć dobre praktyki, które w pewnym stopniu ograniczą ból.
- stosowanie past wspomagających remineralizację szkliwa — szkliwo nie regeneruje się samo, ale lekarz może zastosować już w gabinecie dentystycznym preparaty remineralizujące, a następnie pacjent stosuje odpowiednie pasty podczas codziennej higieny jamy ustnej. Mogą zawierać związki fluoru (np. fluorek sodu) lub potasu (np. azotan potasu).
- płukanie zębów specjalną płukanką zamiast zbyt częstego ich szczotkowania, jeśli u pacjenta taki nawyk występuje,
- miękka szczoteczka do zębów — miękkie szczoteczki także umożliwiają skuteczne usuwanie płytki nazębnej,
- żele miejscowe łagodzące nadwrażliwość,
- zmiana diety.
Te domowe sposoby nie rozwiązują problemu, choć w początkowym stadium znacznie ułatwiają leczenie. Są pomocne zwłaszcza w ograniczaniu rozwoju choroby. Zaleca się ich połączenie z metodami gabinetowymi.
Jak stomatolog diagnozuje nadwrażliwość zębów?
Wywiad pozwala stwierdzić subiektywne uczucia pacjenta. Opisuje, jakie bodźce wywołują ból i kiedy jest najsilniejszy. Następnie lekarz ustala, czy u pacjenta nie występują inne choroby wywołujące nadwrażliwość — np. rozległy kamień nazębny może wywoływać nadwrażliwość okolicy szyjki zęba.
Lekarz stosuje specjalne preparaty pozwalające chwilowo obniżyć temperaturę zęba. Na przykład dmucha się na ząb dmuchawką lub dotyka go watką pokrytą odpowiednim sprayem. Może też dotknąć powierzchni zęba narzędziem stomatologicznym. Jeśli u pacjenta zachodzi nadwrażliwość, nastąpi ostry ból, który szybko powinien minąć.
Jak zapobiegać nadwrażliwości zębów?
Bardzo istotna jest odpowiednia dieta, dzięki której szkliwo nie jest narażone na szkodliwe kwasy. Pamiętajmy, że po spożyciu kwaśnego posiłku szkliwo jest zmiękczone i podatne na ścieranie. Z tego powodu pomiędzy kwaśnym posiłkiem a myciem zębów powinno minąć przynajmniej pół godziny. Wskazane jest popicie pokarmu wodą lub zastosowanie gum do żucia z ksylitolem, które przywrócą równowagę pH i ochronią szkliwo.
Erozja zdarza się nie tylko u pacjentów zaniedbujących higienę. Może pojawić się u osób nadgorliwych, które zbyt często myją zęby (np. przez halitozę). W takiej sytuacji zaleca się zastąpienie nadmiarowego mycia stosowaniem ochronnych płukanek.
Zapobieganie utracie szkliwa obejmuje również regularne usuwanie kamienia nazębnego.
Jak nadwrażliwość zębów wpływa na komfort jedzenia?
Nadwrażliwość zęba znacznie wpływa na komfort spożywania posiłków. Występuje po ekspozycji na temperaturę — zarówno wysoką, jak i niską. Utrudnia także przyjmowanie wybranych pokarmów. W efekcie pacjent może ograniczać swoją dietę, przeżuwać jedną stroną jamy ustnej czy zasłaniać ząb językiem. Początkowo dolegliwość jedynie zmniejsza radość jedzenia, w dalszej perspektywie — znacznie je utrudnia.
