Grzyby drożdżopodobne Candida albicans dla większości z nas stanowią fizjologiczną, naturalną część flory jelitowej. Występują także na skórze, błonach śluzowych i w drogach rodnych kobiet. W okresie osłabienia odporności może dojść do ich niekontrolowanego rozrostu, w efekcie czego dochodzi do rozwoju kandydozy. Poznaj objawy grzybicy jamy ustnej i metody walki z tą dolegliwością.
Czym jest grzybica jamy ustnej?
Grzybica jamy ustnej to w praktyce kandydoza jamy ustnej, ponieważ występuje pod wpływem kolonizacji tkanek przez drożdżaki najczęściej Candida albicans, badanie mykologiczne rzadziej wykazuje obecność Candida tropicalis, Candida glabrata lub Candida krusei.
Na grzybicę jamy ustnej może zachorować każdy z nas. Drożdżaki z rodzaju Candida występują naturalnie w ludzkim organizmie — nie u wszystkich, ale u znacznej części populacji. Przez całe życie mogą nie spowodować żadnej infekcji — z reguły ich populacja jest ograniczona i niechorobotwórcza.
Niestety, w okresie osłabienia odporności, po leczeniu antybiotykami, podczas leczenia chorób nowotworowych i w innych sytuacjach może dochodzić do zaburzenia równowagi flory bytującej na błonie śluzowej jamy ustnej. Wówczas może dojść do dokuczliwych objawów kandydozy jamy ustnej. Należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie, by zapobiec rozsianiu populacji w organizmie na inne części ciała i narządy.
Najczęściej stosuje się leki miejscowe — maść lub płyn na błonę śluzową jamy ustnej. Czasem — zwłaszcza u pacjentów o obniżonej odporności — konieczne jest leczenie ogólne w formie tabletek.
Przyczyny grzybicy jamy ustnej
Objawy kandydozy jamy ustnej mogą wystąpić u każdego z nas. Czynniki ryzyka to okres noworodkowy, ciąża, grupa krwi 0, wiek powyżej 50 lat u kobiet i palenie tytoniu. Bardziej narażeni są także pacjenci w podeszłym wieku, z zaburzeniami hormonalnymi i po przeszczepach (przez leki immunosupresyjne). W praktyce u każdego z nas może rozwinąć się grzybica jamy ustnej. Przyczyny podajemy poniżej:
- osłabienie odporności,
- palenie papierosów,
- stosowanie inhalatorów w leczeniu astmy,
- stosowanie niektórych leków — immunosupresyjnych, cytostatycznych, sterydów, antybiotyków o szerokim spektrum działania,
- zażywanie tabletek antykoncepcyjnych,
- AIDS,
- białaczka,
- gruźlica,
- radioterapia i chemioterapia,
- niedostateczna higiena jamy ustnej lub nadmierne stosowanie płynów do płukania jamy ustnej,
- nadużywanie alkoholu,
- próchnica,
- nadmiar cukrów prostych w codziennej diecie,
- niedostateczna ilość śliny,
- niedobory witamin (B12 i kwasu foliowego) oraz mikro- i makroelementów, np. żelaza,
- mikrourazy wywołane przez źle dopasowane protezy zębowe,
- noszenie aparatów ortodontycznych.
Grzybicze zapalenie jamy ustnej bardzo rzadko wynika z zakażenia egzogennego.
Jakie są objawy grzybicy jamy ustnej?
Zanim wdroży się leczenie grzybicy jamy ustnej, konieczne jest ustalenie, czy to właśnie z tą chorobą mamy do czynienia u danego pacjenta. Standardowe objawy to:
- owrzodzenia jamy ustnej,
- biały nalot na języku,
- nieprzyjemny zapach z ust,
- ból języka,
- ból dziąseł,
- suchość w gardle.
Może wystąpić nieprzyjemny posmak w ustach, utrata smaku, zaczerwienienie jamy ustnej i gardła.
W praktyce kandydoza jamy ustnej ma różne formy, w których występują charakterystyczne objawy. Zmiany w obrębie jamy ustnej występujące pod wpływem drożdżaków mogą mieć różne formy:
- grzybica ostra rzekomobłoniasta — u noworodków typowe są pleśniawki, u dorosłych zmiany są kożuchowate,
- kandydoza przewlekła rzekomobłoniasta — wykwity jak wyżej, jednak utrzymują się dłużej i przy próbie usunięcia występuje krwawienie,
- kandydoza ostra zanikowa — czerwone plamy, zanik brodawek nitkowatych,
- drożdżyca przewlekła rozrostowa — białawe grudki i wyraźnie odgraniczone płytki,
- protetyczne zapalenie jamy ustnej — zmiany rumieniowe, przekształcające się w zmiany przerostowe — bolesne grudki,
- zapalenie kącików ust — bolesne pęknięcia i krwawienia prowadzące do powstawania ziarninowej nadżerki w kącikach ust,
- romboidalne zapalenie języka — zanik brodawek nitkowatych, guzki z tendencją do twardnienia.
Te niepokojące objawy kandydozy jamy ustnej w praktyce mogą być trudne do rozróżnienia dla samego pacjenta, dlatego wymagają diagnostyki. Wówczas można wdrożyć prawidłowe leczenie — domowe metody mają pewną skuteczność, ale dysponujemy też farmakologią.
Jak diagnozuje się grzybicę jamy ustnej?
W diagnostyce stosuje się oględziny jamy ustnej. Lekarz może zalecić badanie mykologiczne — zwłaszcza u pacjentów, u których zmiany w jamie ustnej mają charakter nawracający.
Grzybica jamy ustnej — leczenie
W kandydozie jamy ustnej stosuje się różne metody. Przede wszystkim są to preparaty przeciwgrzybicze do stosowania miejscowego. To płyny, maści i inne środki aplikowane bezpośrednio. Jeśli zmiany w jamie ustnej nie ustępują i leczenie miejscowe nie przynosi oczekiwanych rezultatów, można zastosować leki doustne. W przypadku dzieci dobór preparatu zależy od ich wieku — niektóre przepisuje się dopiero od określonego miesiąca życia.
U pacjentów, u których doszło do rozwoju protetycznego zapalenia jamy ustnej, zwykle wykonuje się nowe protezy zębowe.
W przypadku zmian rozrostowych może zachodzić konieczność interwencji chirurgicznej.
Grzybica jamy ustnej — domowe sposoby
Leczenie domowe może uzupełniać kurację. By leczyć grzybicę jamy ustnej, musimy zastosować preparaty przeciwgrzybicze, jednak w warunkach domowych możemy dodatkowo wykorzystać:
- czosnek,
- olejek z drzewa herbacianego — do płukania jamy ustnej,
- olej z oregano — do smarowania zmienionych chorobowo miejsc,
- żel aloesowy — do stosowania miejscowego,
- olej kokosowy — jak wyżej.
Warto przy tym skonsultować się z lekarzem prowadzącym w celu ustalenia, czy dane środki mogą być stosowane równolegle z leczeniem podstawowym.
Co sprzyja powstawaniu grzybicy jamy ustnej?
Pacjenci z grzybicą jamy ustnej to osoby zarówno o dobrej higienie, jak i z niedostateczną troską o zdrowie zębów. Kandydoza może się rozwinąć przez obecność próchnicy i stanów zapalnych dziąseł. Może wystąpić także przez nadmierne stosowanie płynów antybakteryjnych. Często jest efektem zaburzenia równowagi i flory bakteryjnej przez stosowanie antybiotyków. Warto więc pamiętać o zażywaniu probiotyków podczas leczenia. Dodatkowo zmiany w jamie ustnej mogą się pojawić pod wpływem innych chorób oraz stosowanych leków — na przykład sterydów wziewnych w leczeniu astmy.
Grzybica jamy ustnej u dziecka
Dzieci często chorują na grzybicę jamy ustnej. Mogą odczuwać ból, także silny i trudny do zniesienia. Dotyczy to zwłaszcza maluchów w okresie noworodkowym. Charakterystycznym objawem jest biały nalot na języku oraz pleśniawki. Stosuje się środki do pędzlowania jamy ustnej. U starszych dzieci częściej odnotowuje się niewłaściwą higienę jamy ustnej, co także sprzyja wystąpieniu zmian.
Grzybica jamy ustnej w ciąży
Kobiety w ciąży są szczególnie narażone na kandydozę jamy ustnej. Zmiany flory bakteryjnej i wahania hormonalne sprzyjają wystąpieniu różnych chorób, w tym infekcji drożdżakami. Leczenie jest miejscowe lub ogólne. Bierze się przy tym pod uwagę preparaty bezpieczne dla płodu.
Czy grzybica jamy ustnej jest zaraźliwa?
Grzybica jamy ustnej jest potencjalnie zaraźliwa. Zazwyczaj jednak zakażenie jest endogenne, czyli wynika ze skolonizowania jamy ustnej przez nadmierną populację drożdżaków naturalnie występujących w organizmie.
Czy dieta wpływa na ryzyko rozwoju grzybicy jamy ustnej?
Tak, dieta ma duże znaczenie dla wystąpienia kandydozy jamy ustnej. Cukry proste są pożywką nie tylko dla bakterii próchniczych, ale także dla grzybów. Z tego powodu pacjenci spożywający nadmierną ilość cukrów prostych częściej doświadczają tych uciążliwych dolegliwości. Odpowiednia dieta ma znaczenie zwłaszcza w trakcie leczenia i w okresie bezpośrednio po zakończeniu kuracji.
Jak długo trwa grzybica jamy ustnej?
Nieleczona grzybica jamy ustnej może przekształcić się w formę przewlekłą. Zazwyczaj mamy do czynienia z postacią ostrą, która szybko reaguje na leczenie. Czas trwania objawów jest trudny do ustalenia — zależy od odporności pacjenta. Jednakże znacznie trudniej jest leczyć kandydozę jamy ustnej w postaci przewlekłej, gdy dochodzi do zmian przerostowych lub zanikowych.
Czy grzybica jamy ustnej może nawracać?
Tak, można wielokrotnie zachorować na grzybicę jamy ustnej. Grzyby z rodzaju Candida naturalnie występują w organizmie i w sytuacji niedoboru odporności lub po stosowaniu niektórych leków mogą ponownie skolonizować jamę ustną.
Jak zapobiegać grzybicy jamy ustnej?
Pamiętajmy o stosowaniu probiotyków podczas leczenia antybiotykiem. Uważajmy na nadmierne stosowanie płynów antybakteryjnych w codziennej higienie jamy ustnej — ich nadmiar sprzyja namnażaniu drożdżaków. Unikajmy produktów o wysokiej zawartości cukrów prostych. W przypadku próchnicy należy jak najszybciej wdrożyć leczenie.
W przypadku pacjentów stosujących protezy ruchome znaczenie ma także ich przechowywanie. Należy pamiętać, że protezy po wyjęciu z ust myje się, a następnie przechowuje się wyłącznie na sucho, a nie w szklance z wodą. Dodatkowo nieodpowiednio dopasowana proteza zwiększa ryzyko podrażnień i skaleczeń, które sprzyjają rozwojowi choroby. Komfort w jamie ustnej jest podstawowym wyznacznikiem, czy proteza została odpowiednio dopasowana. Jeśli jednak pojawiają się skaleczenia i krwawienia, warto udać się do protetyka.
