Przerwa między górnymi siekaczami, znana jako diastema, to zjawisko, które może mieć różny wpływ na zdrowie jamy ustnej. Gdy jest szeroka, może prowadzić do problemów zgryzowych, natomiast niewielka diastema jest najczęściej traktowana jako kwestia estetyczna. W zależności od przyczyny oraz rozmiaru przerwy, dostępne są różne metody jej korekcji i leczenia. Poznaj więcej informacji na temat diastemy i sprawdź, jakie rozwiązania mogą pomóc w jej eliminacji.
Diastema – czym jest?
Diastema to przestrzeń najczęściej pojawiająca się między górnymi siekaczami w linii środkowej, która wpływa na wygląd uśmiechu. Występuje głównie w szczęce, rzadziej w żuchwie. Gdy jej szerokość nie przekracza 2 mm, traktuje się ją jako defekt estetyczny, który można skorygować przy użyciu licówek ceramicznych lub odbudowy kompozytowej. Większa przerwa może jednak wskazywać na wadę zgryzu, wymagającą specjalistycznego leczenia.
U dzieci diastema, jeśli nie jest odpowiednio monitorowana, może prowadzić do problemów z wymową, takich jak seplenienie świszczące. Jeżeli pojawia się w trakcie wymiany zębów mlecznych na stałe, jest to zjawisko fizjologiczne. Jednak długotrwałe jej utrzymywanie się może sygnalizować istniejące wady zgryzu lub inne nieprawidłowości anatomiczne, które powinny być skonsultowane z ortodontą.
Obecność przerwy między zębami sprzyja rozwojowi chorób przyzębia i zwiększa ryzyko próchnicy, ponieważ utrudnia prawidłową higienę oraz sprzyja gromadzeniu się resztek pokarmowych.
Warto zauważyć, że termin „diastema” odnosi się wyłącznie do przerwy między górnymi siekaczami. Jeśli przestrzeń występuje w innym miejscu łuku zębowego, określa się ją mianem tremy.
Przyczyny diastemy
Diastema może być spowodowana zarówno czynnikami genetycznymi, jak i nabytymi, wynikającymi z nieprawidłowych nawyków lub urazów. Do najczęstszych przyczyn należą:
- predyspozycje genetyczne,
- przerost wędzidełka wargi górnej,
- niski przyczep wędzidełka,
- zbyt małe rozmiary zębów,
- brak bocznych siekaczy,
- obecność dodatkowego zęba w łuku (mezjodens),
- okres wymiany zębów mlecznych na stałe,
- nawyk wciągania dolnej wargi pod górny łuk zębowy,
- długotrwałe ssanie kciuka,
- nacisk kolczyka w języku na zęby,
- choroby przyzębia,
- urazy lub przemieszczenie zębów.
Diastema może wynikać zarówno z czynników wrodzonych, jak i pojawiać się z czasem, np. na skutek nieprawidłowych nawyków lub urazów. Jeśli przerwa między jedynkami pojawia się nagle, może to być sygnał rozwijających się chorób przyzębia lub nowotworu, co wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem.
Rodzaje diastemy
Diastema, czyli przerwa między górnymi siekaczami, może mieć różne przyczyny i formy. W zależności od źródła powstania wyróżniamy kilka jej typów:
- Diastema prawdziwa – pojawia się na skutek przerostu wędzidełka górnej wargi lub jego niskiego przyczepu. Jest to najczęstsza przyczyna diastemy wymagająca interwencji stomatologicznej.
- Diastema fizjologiczna – występuje u dzieci w wieku około 7–9 lat w trakcie wyrzynania się bocznych siekaczy (tzw. dwójek), które wywierają nacisk na korzenie górnych jedynek. Jeśli przerwa nie przekracza 2 mm, jest to naturalne zjawisko, które zwykle zanika samoistnie wraz z pojawieniem się pełnego uzębienia stałego.
- Diastema rzekoma – wynika z nieprawidłowości anatomicznych, takich jak zbyt małe siekacze boczne, brak tych zębów lub obecność dodatkowego zęba (hiperdoncja), który rozwija się po stronie podniebiennej i powoduje rozchylenie jedynek.
Diastemę można również podzielić według ustawienia zębów:
- Diastema równoległa – siekacze są ustawione równolegle, co sprawia, że przerwa między nimi jest symetryczna i równomierna na całej długości.
- Diastema zbieżna – charakteryzuje się większym oddaleniem korzeni jedynek, podczas gdy ich korony są skierowane ku sobie, co powoduje zwężenie przerwy w górnej części.
- Diastema rozbieżna – w tym przypadku korzenie zębów są bliżej siebie, a krawędzie koron rozchodzą się, tworząc szerszą przestrzeń u góry.
Sposoby leczenia diastemy
Leczenie diastemy opiera się głównie na zastosowaniu aparatu ortodontycznego, a w niektórych przypadkach na interwencji chirurgicznej, takiej jak podcięcie przerośniętego wędzidełka wargi górnej. W przypadku niewielkich diastem, które nie wymagają leczenia ortodontycznego, można zastosować metody estetycznego maskowania przerwy.
Leczenie ortodontyczne
W przypadku diastemy prawdziwej zaleca się leczenie ortodontyczne za pomocą aparatu stałego lub nakładkowego.
- Aparat nakładkowy – jest popularnym rozwiązaniem, szczególnie wśród dorosłych pacjentów, którzy często mają kontakt z klientami. Jest praktycznie niewidoczny i nie wpływa na mowę. Aparat należy nosić przez 22-23 godziny na dobę, zdejmując go jedynie podczas posiłków i zabiegów higienicznych. Leczenie tym sposobem jest wygodne, wymaga rzadszych wizyt kontrolnych niż aparat stały i może obejmować tylko jeden łuk zębowy.
Czas leczenia aparatem ortodontycznym wynosi od kilku miesięcy do dwóch lat, w zależności od stopnia zaawansowania wady. Po zamknięciu przerwy konieczne jest noszenie retainera, aby zapobiec jej ponownemu pojawieniu się.
- Zabieg chirurgiczny – w przypadku przerośniętego wędzidełka konieczne jest jego podcięcie, a czasami także usunięcie włókien, które powodują rozchodzenie się zębów. W sytuacji występowania dodatkowego zęba (mezjodens), jego ekstrakcja jest niezbędna.
Maskowanie diastemy: licówki i bonding
Dla osób z niewielką diastemą, które nie wymagają leczenia ortodontycznego, rozwiązaniem mogą być licówki porcelanowe lub kompozytowe wypełnienia (bonding).
- Licówki porcelanowe – cienkie płatki porcelanowe nakładane na powierzchnię zęba, zapewniające doskonały efekt estetyczny i trwałość. W niektórych przypadkach można je założyć bez konieczności wcześniejszego szlifowania zębów. Licówki są odporne na przebarwienia i mogą utrzymać estetykę przez wiele lat.
- Bonding (licowanie kompozytem) – mniej inwazyjna i szybsza metoda, którą można wykonać nawet w trakcie jednej wizyty. Polega na wytrawieniu powierzchni zęba specjalnym preparatem i nałożeniu warstwy kompozytu. Bonding nie narusza struktury zęba, jednak jego trwałość jest ograniczona do 5-10 lat, a materiał jest bardziej podatny na uszkodzenia i przebarwienia.
Te metody są skuteczne przy niewielkich przerwach między zębami. W przypadku większych diastem powiększenie siekaczy może zaburzyć proporcje uśmiechu, dlatego w takich sytuacjach zaleca się leczenie ortodontyczne.
Leczenie implantologiczne
W sytuacji diastemy rzekomej, wynikającej z braku bocznych siekaczy, najlepszym rozwiązaniem jest wszczepienie implantów.
Implanty to tytanowe śruby umieszczane w kości szczęki lub żuchwy, na których osadzana jest korona protetyczna. Zapewniają one długotrwały efekt – mogą służyć pacjentowi przez całe życie. Proces implantacji trwa zazwyczaj od 3 do 6 miesięcy, jednak w niektórych przypadkach istnieje możliwość zastosowania procedury natychmiastowego obciążenia implantu koroną tymczasową, co skraca czas leczenia.
Dobór odpowiedniej metody leczenia diastemy zależy od jej przyczyny, wielkości oraz indywidualnych oczekiwań pacjenta.
Diastema u dzieci
Niewielka przerwa między zębami u dzieci w trakcie wymiany zębów mlecznych na stałe jest zjawiskiem naturalnym i fizjologicznym. Najczęściej występuje u dzieci w wieku 7-9 lat. Jeśli jednak po wyrznięciu się zębów stałych diastema nie zanika, warto skonsultować się z ortodontą. Wczesne rozpoczęcie leczenia ortodontycznego pozwala na skuteczne i trwałe zamknięcie przerwy.
Czy istnieją domowe sposoby na usunięcie diastemy?
Nie ma skutecznych domowych metod na pozbycie się diastemy. Sposób leczenia zależy od jej przyczyny i rodzaju, a wszelkie działania w tym zakresie powinny być prowadzone pod okiem specjalisty stomatologicznego.
Czy można zapobiegać powstawaniu diastemy?
Pewnym przypadkom diastemy można zapobiec poprzez eliminację niekorzystnych nawyków, które wpływają na rozwój zgryzu, takich jak długotrwałe ssanie kciuka. Rodzice powinni zwracać uwagę czy dziecko przestaje ssać kciuk w odpowiednim wieku, ponieważ przedłużające się przyzwyczajenie może prowadzić do powstania przerwy między zębami.
Diastema może również pojawić się w późniejszym wieku na skutek niezdrowych nawyków, np. wkładania kolczyka w języku między zęby. Innymi czynnikami sprzyjającymi jej rozwojowi są choroby przyzębia, takie jak paradontoza, czy przesunięcia zębów spowodowane urazami.
Czy diastema może być dziedziczna?
Tak, skłonność do diastemy może być uwarunkowana genetycznie. Naturalnie występująca diastema fizjologiczna u dzieci jest zjawiskiem przejściowym, które zwykle ustępuje po wyrżnięciu się zębów stałych. Jeśli jednak przerwa między jedynkami utrzymuje się po zakończeniu procesu wymiany uzębienia, może to wskazywać na czynniki dziedziczne, takie jak:
- nieprawidłowe ustawienie zębów,
- wrodzony brak bocznych siekaczy (hipodoncja),
- nieprawidłowa budowa wędzidełka,
- dysproporcje między wielkością zębów a rozmiarem szczęki.
Czy diastemę należy leczyć?
Jeśli przerwa między zębami jest jedynie kwestią estetyczną i pacjent nie odczuwa z tego powodu dyskomfortu, leczenie nie jest konieczne. W ostatnich latach diastema stała się wręcz modnym elementem wyglądu, często postrzeganym jako unikalna cecha urody, zwłaszcza w świecie mody i show-biznesu.
Natomiast w przypadku, gdy diastema jest efektem wady zgryzu, zaleca się podjęcie leczenia ortodontycznego. Nieleczone nieprawidłowości mogą prowadzić do problemów w funkcjonowaniu całego układu stomatognatycznego, zwiększać ryzyko chorób przyzębia, zaburzeń w stawie skroniowo-żuchwowym oraz powodować trudności w artykulacji, prowadząc do wad wymowy.
Jak dbać o higienę jamy ustnej przy diastemie?
Jeśli zdecydujesz się nie korygować diastemy, kluczowe znaczenie ma dokładna higiena jamy ustnej. W przerwie między zębami mogą zalegać resztki pokarmów, co sprzyja namnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za próchnicę oraz choroby dziąseł.
Aby skutecznie dbać o zdrowie zębów, warto stosować:
- nici dentystyczne lub specjalne szczoteczki międzyzębowe,
- irygator stomatologiczny pomagający usunąć resztki pokarmów z trudno dostępnych miejsc,
- płyny do płukania jamy ustnej o działaniu antybakteryjnym.
Regularne wizyty u dentysty oraz profesjonalna higienizacja, polegająca na usuwaniu kamienia nazębnego, pomogą utrzymać jamę ustną w dobrym stanie i zminimalizować ryzyko powikłań.